Demansın son evreleri nasıl olur?

Demansın Son Evreleri: Bilinmesi Gerekenler ve Nasıl Yaklaşılmalı

Demansın son evreleri, hem hasta hem de hasta yakınları için oldukça zorlu bir dönemdir. Bu evrede, kişinin bağımsızlığı büyük ölçüde azalır ve sürekli bir bakıma ihtiyaç duyar. Deneyimlerime göre, bu süreci daha iyi anlamak ve yönetmek için bazı temel noktalara odaklanmak gerekiyor.

Demansın ilerlemesi kişiden kişiye değişse de, son evrelerde genellikle dil yeteneği, hafıza, tanıma ve fiziksel hareketlilikte belirgin bir gerileme görülür. Bu dönemde hasta, temel ihtiyaçlarını (beslenme, giyinme, tuvalet gibi) karşılamakta zorlanır ve genellikle tam zamanlı bir bakıcıya ihtiyaç duyar.

İletişim ve Bağlantı Kurma Zorlukları

Son evre demans hastalarıyla iletişim kurmak giderek daha karmaşık hale gelir. Konuşma yeteneği azalabilir, anlamlı kelimeler yerine heceler veya sesler çıkarabilirler. Bazen hiç konuşmayabilirler. Bu durumda beden diline, göz temaslarına ve dokunmaya odaklanmak çok önemlidir.

• Göz Teması: Yüz yüze gelmek, sabırla göz teması kurmaya çalışmak, kişinin hala orada olduğunu ve sizinle bağlantı kurmaya çalıştığını hissetmesini sağlar.
• Dokunma: Elini tutmak, omzuna dokunmak, sevgi dolu bir dokunuş, sözel iletişimin olmadığı durumlarda güçlü bir bağlantı kurma yöntemidir.
• Basit ve Yavaş Konuşma: Kısa, basit cümleler kullanmak ve yavaş bir tonda konuşmak, hastanın anlamasını kolaylaştırabilir. Sorular sorarken tek bir şeye odaklanmak daha iyidir.
• Duygulara Odaklanma: Hastanın çıkardığı sesler veya beden hareketleri, açlık, rahatsızlık, yalnızlık gibi duyguları ifade ediyor olabilir. Bu belirtileri anlamaya çalışmak önemlidir.
• Geçmişe Dönük Sohbetler: Sevdiği müzikleri dinletmek, eski fotoğraflara bakmak veya geçmişteki mutlu anıları anlatmak, kısa süreliğine de olsa hastanın uyanmasına ve tepki vermesine yardımcı olabilir.

Beslenme ve Hidrasyonun Yönetimi

Demansın son evrelerinde yutma güçlüğü (disfaji) yaygınlaşır. Bu durum, hem beslenme yetersizliğine hem de akciğerlere besin kaçarak zatürre riskinin artmasına neden olabilir. Hastanın beslenme alışkanlıklarındaki değişimleri dikkatle izlemek gerekir.

• Yumuşak ve Püre Kıvamlı Gıdalar: Çatal veya kaşıkla alınması kolay, yumuşak ve püre kıvamında yiyecekler tercih edilmelidir. Küçük lokmalar halinde vermek önemlidir.
• Sıvı Alımını Teşvik Etme: Su, meyve suyu, süt gibi sıvılar, bardakla içmekte zorlanıyorlarsa kaşıkla veya pipetle verilebilir. Yoğurt, komposto gibi yarı katı meyveler de sıvı alımına katkı sağlar.
• Beslenme Ortamını Sakinleştirme: Yemek saatlerini sakin ve stressiz bir ortamda geçirmek, hastanın daha rahat beslenmesine yardımcı olur. Televizyon gibi dikkat dağıtıcı unsurları kaldırmak faydalıdır.
• Posizyon Değişiklikleri: Hastanın dik oturur pozisyonda beslenmesi, yutma güçlüğünü azaltır. Yemekten sonra da bir süre dik pozisyonda kalması önerilir.
• Tıbbi Değerlendirme: Yutma güçlüğünün derecesini belirlemek ve uygun beslenme yöntemlerini öğrenmek için bir doktor veya konuşma terapistiyle görüşmek hayati önem taşır. Bazı durumlarda beslenme tüpü gerekebilir.

Fiziksel İhtiyaçlar ve Konfor

Bu evrede hastalar genellikle yatağa bağımlı hale gelir. Bu nedenle cilt sağlığı, hareketlilik ve genel konforları en üst düzeyde tutulmalıdır.

• Cilt Bakımı: Yatak yaralarını (bası yaraları) önlemek için hastanın pozisyonunu düzenli olarak değiştirmek (her 2 saatte bir gibi) çok önemlidir. Hava alan, yumuşak yataklar ve örtüler kullanmak faydalıdır. Cilt nemlendiricileri ve bariyer kremleri kullanılabilir.
• Hijyen: Günlük banyo veya sünger banyosu ile kişisel hijyenlerinin sağlanması enfeksiyon riskini azaltır. Ağız bakımı da ihmal edilmemelidir.
• Hareket ve Egzersiz: Mümkün olduğunca pasif egzersizler (kol ve bacak hareketleri) ile eklem hareketliliğini korumaya çalışmak önemlidir. Bir fizyoterapistin yönlendirmesi bu konuda çok faydalı olacaktır.
• Giyim ve Rahatlık: Hastanın hareketini kısıtlamayan, yumuşak ve kolay giyilip çıkarılabilen kıyafetler tercih edilmelidir.
• Konfor ve Sıcaklık: Oda sıcaklığının uygun olması, yatak örtülerinin temiz ve rahat olması hastanın genel konforunu artırır.

Bakıcı Sağlığı ve Destek

Demans hastası yakınlarının bu süreçte kendi fiziksel ve ruhsal sağlıklarını ihmal etmemeleri hayati derecede önemlidir. Deneyimlerime göre, bir bakıcı olarak kendinizi tükenmiş hissettiğinizde, doğru destek mekanizmalarını devreye sokmak zorundasınız.

• Dinlenmek İçin Zaman Ayırmak: Kısa molalar bile olsa kendinize zaman ayırmak, enerjinizi yeniden toplamanıza yardımcı olur.
• Destek Grupları: Benzer süreçlerden geçen insanlarla konuşmak, deneyimlerinizi paylaşmak ve duygusal destek almak, yalnız olmadığınızı hissetmenizi sağlar.
• Yardım İstemek: Aile üyeleri, arkadaşlar veya profesyonel bakım hizmetlerinden yardım istemekten çekinmeyin. Bir kriz anında yanınızda birinin olması önemlidir.
• Bilgi Edinmek: Demans ve bakım yöntemleri hakkında bilgi sahibi olmak, kendinizi daha donanımlı hissetmenizi sağlar.
• Profesyonel Destek: Gerekirse bir psikolog veya danışmandan destek almak, bu zorlu süreçle başa çıkma konusunda size yeni bakış açıları kazandırabilir.