Gluten hangi hastalıklara yol açar?

Gluten: Sadece Bir Besin Değil, Potansiyel Bir Sorun Kaynağı

Gluten denince aklına hemen çölyak hastalığı geliyorsa, evet, bu en bilineni. Ama glutenin yol açabileceği sorunlar bununla sınırlı değil. Deneyimlerime göre, gluten hassasiyeti ve hatta glutenin doğrudan neden olmadığı ama mevcut durumu tetikleyebildiği bazı otoimmün hastalıklar da var. Gelin bu konuya biraz daha yakından bakalım.

Çölyak Hastalığı: Glutenin En Şiddetli Yüzü

Çölyak, glutenin ince bağırsağın villuslarına zarar verdiği otoimmün bir hastalıktır. Bu, besinlerin emilimini ciddi şekilde engeller ve sonuçları oldukça yıkıcı olabilir. Dünya genelinde nüfusun yaklaşık %1'i çölyak hastası. Eğer ailede çölyak öyküsü varsa, bu risk artar. Belirtiler kişiden kişiye değişmekle birlikte, en sık görülenler şunlardır:

• Kronik ishal veya kabızlık
• Karın ağrısı ve şişkinlik
• Aşırı yorgunluk
• Kilo kaybı
• Demir eksikliği anemisi
• Deri döküntüleri (dermatitis herpetiformis)
• Kemik ağrıları

Çölyak teşhisi için kan testleri ve ince bağırsak biyopsisi yapılır. Tedavisi ise tamamen glutensiz bir diyet uygulamaktır. Bu hayat boyu süren bir durumdur ve en ufak bir gluten bulaşması bile ciddi reaksiyonlara yol açabilir. Ekmek, makarna, bisküvi, kek gibi buğday, arpa ve çavdar içeren her şeyden uzak durmak gerekir.

Gluten Hassasiyeti (Çölyak Olmayan Gluten Duyarlılığı): Gizli Kalabilir

Bu durum çölyak kadar belirgin olmasa da, birçok insan için hayat kalitesini düşürebilir. Nedenleri tam olarak anlaşılamamış olsa da, çölyak genetik yatkınlığı olmayan kişilerde gluten tüketimi sonrası ortaya çıkan sindirim ve sindirim dışı semptomları kapsar. Tahminlere göre, nüfusun %6 ila %7'si bu durumdan etkileniyor olabilir. Belirtiler şunları içerebilir:

• Karın ağrısı, şişkinlik, gaz
• İshal veya kabızlık
• Baş ağrısı
• Yorgunluk ve beyin sisi (brain fog)
• Eklemlerde ağrı
• Cilt sorunları (sivilce, egzama benzeri döküntüler)

Gluten hassasiyetini teşhis etmek daha zordur. Genellikle tıbbi testlerle çölyak ve buğday alerjisi elendikten sonra, glutensiz diyete geçilerek semptomların iyileşip iyileşmediğine bakılır. Eğer glutensiz diyete geçtiğinde kendini daha iyi hissediyorsan, bu senin için bir işaret olabilir. Bu durumda, glutensiz ürünlere yönelmek veya gluten alımını azaltmak faydalı olabilir.

Otoimmün Hastalıklar ve Gluten İlişkisi: Potansiyel Bir Tetikleyici

Bazı araştırmalar, glutenin tiroidit (Hashimoto gibi), romatoid artrit, multipl skleroz (MS) gibi otoimmün hastalıkları olan kişilerde belirtileri kötüleştirebileceğini veya tetikleyebileceğini göstermektedir. Bunun mekanizması, glutenin bağırsak geçirgenliğini artırarak vücudun kendi dokularına karşı antikor üretmesine neden olabilmesidir. Bu, "moleküler benzerlik" ilkesiyle açıklanabilir; yani glutenin bazı protein yapıları, vücudumuzun kendi hücre yapılarınınkine benzeyebilir ve bu da bağışıklık sisteminin kafasını karıştırarak yanlışlıkla kendi dokularına saldırmasına yol açabilir. Bu durumun kesinliğinden emin olmak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç olsa da, otoimmün bir hastalığın varsa ve belirtilerin kötüleşiyorsa, glutensiz bir diyeti denemek mantıklı bir adım olabilir. Birçok hasta, gluteni hayatından çıkardığında genel sağlık durumlarında ve hastalıkla ilgili semptomlarında belirgin bir iyileşme olduğunu rapor ediyor. Eğer bu yola başvurmayı düşünüyorsan, bir diyetisyenle çalışman süreci daha sağlıklı ve etkili yönetmeni sağlar.

Unutma, vücudunu dinlemek en iyi bilgiyi verir. Eğer glutenin sana iyi gelmediğini düşünüyorsan, bir adım atmaktan çekinme.