Kaçınma ne demek?

Kaçınma Nedir?

Kaçınma, en basit haliyle, hayatımızdaki zorlayıcı veya rahatsız edici duygulardan, düşüncelerden, anılardan veya fiziksel duyumlardan uzak durma, onlarla yüzleşmekten kaçınma eğilimidir. Bu, bilinçli bir karar olabileceği gibi, farkında olmadan gelişen bir savunma mekanizması da olabilir. Deneyimlerime göre, kaçınma hepimizin zaman zaman başvurduğu bir yöntemdir, ancak kronikleştiğinde hayat kalitemizi ciddi şekilde etkileyebilir.

Örneğin, birisiyle yaşadığınız bir tartışmanın ardından duyduğunuz öfkeyi veya hayal kırıklığını hissetmemek için kendinizi sürekli meşgul edebilir, sosyal medyada gezinirken saatler geçirebilir veya sevmediğiniz bir konu hakkında konuşulurken konuyu değiştirebilirsiniz. Bu, anlık bir rahatlama sağlasa da, aslında o duyguyu çözmek yerine ertelemek anlamına gelir. Bu erteleme, zamanla katlanarak artan bir içsel baskıya yol açabilir.

Kaçınmanın Farklı Yüzleri ve Etkileri

Kaçınma dediğimizde akla sadece duygusal kaçınma gelmeyebilir. Bu, davranışsal bir kaçınma da olabilir. Örneğin, bir sunum yapmanız gerektiğini biliyorsunuz ama bu düşünce bile sizi kaygılandırıyor. Bu kaygıdan kaçınmak için sunumu erteleme, bahane bulma veya tamamen ortadan kaybolma eğiliminde olabilirsiniz. Bu durum, kariyerinizde veya kişisel gelişiminizde önünüze çıkan fırsatları kaçırmanıza neden olabilir.

Bilişsel Kaçınma da oldukça yaygındır. Bu, olumsuz düşünceleri bastırmaya veya yok saymaya çalışmaktır. Zihninizdeki "yeterli değilim" düşüncesiyle yüzleşmek yerine, sürekli olarak kendinizi başka şeylerle meşgul ederek bu düşüncenin duyulmasını engellemeye çalışırsınız. Bu, aslında o düşüncenin gücünü artırabilir çünkü ona karşı koyarken aslında ona daha fazla enerji vermiş olursunuz.

Araştırmalar, kaçınma davranışının anksiyete bozuklukları, depresyon ve travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) gibi ruh sağlığı sorunlarıyla güçlü bir şekilde ilişkili olduğunu gösteriyor. Örneğin, TSSB'li bireylerde travmatik anılarla ilgili düşüncelerden veya tetikleyicilerden kaçınma, belirtilerin devam etmesinde önemli bir rol oynar. Bu kaçınma, anıların işlenmesini ve iyileşme sürecini engeller.

Kaçınma Döngüsünü Kırmak İçin Neler Yapılabilir?

Kaçınma döngüsünü kırmak, bilinçli bir çaba gerektirir. İlk adım, kendi kaçınma kalıplarınızı fark etmektir. Kendinize şu soruları sorabilirsiniz:

• Hangi durumlarda, hangi duygularla veya düşüncelerle karşılaştığımda geri çekilme eğilimindeyim?
• Bu kaçınma davranışım bana anlık olarak ne gibi bir rahatlama sağlıyor?
• Uzun vadede bu kaçınma bana ne kaybettiriyor?
• Kaçındığım şeylere ne kadar süreyle maruz kalmaktan kaçınıyorum?

Farkındalık (mindfulness) teknikleri, kaçınma ile mücadelede oldukça etkilidir. Bir duyguyla veya düşünceyle karşılaştığınızda, onu yargılamadan, sadece gözlemlemeye çalışmak önemlidir. Örneğin, bir kaygı hissettiğinizde, "Ben kaygılıyım" demek yerine, "Kaygı bedenimde şöyle bir his yaratıyor, zihnimde ise bu düşünceler var" gibi bir gözlem yapabilirsiniz. Bu, duyguyla aranıza bir mesafe koymanızı sağlar.

Maruz Bırakma Terapisi (Exposure Therapy), özellikle fobiler ve anksiyete bozuklukları tedavisinde kullanılan bir yöntemdir. Bu terapide, güvenli ve kontrollü bir ortamda, kaçınılan durumlarla veya düşüncelerle aşamalı olarak yüzleşilir. Örneğin, örümcek fobisi olan biri için önce örümcek fotoğrafı görmek, sonra uzak bir mesafeden canlı örümcek görmek ve nihayetinde yakından görmek gibi adımlar izlenebilir. Bu, beynin o durumun aslında o kadar da tehlikeli olmadığını öğrenmesini sağlar.

Kaçınma Yerine Kabul ve Yüzleşme

Deneyimlerime göre, kaçınmanın en büyük bedeli, kendimizi tam olarak yaşamaktan alıkoymasıdır. Zorlayıcı duyguları veya düşünceleri kabul etmek, onları yenmenin ilk adımıdır. Bu, o duyguyla "arkadaş olmak" anlamına gelmez, ancak onunla bir savaş vermek yerine onunla birlikte var olmayı öğrenmektir.

Kabul ve Kararlılık Terapisi (Acceptance and Commitment Therapy - ACT) gibi yaklaşımlar, bu konuda değerli araçlar sunar. ACT, olumsuz düşünce ve duyguları bastırmaya veya yok etmeye çalışmak yerine, onları kabul etmeyi ve bu kabulle birlikte değerler doğrultusunda hareket etmeyi öğretir. Örneğin, "Başarısız olmaktan korkuyorum" düşüncesiyle mücadele etmek yerine, bu korkuyla birlikte, yine de bir işe girişmenin değerini anlamayı ve o işi yapmayı destekler.

Kendinize karşı sabırlı olun. Kaçınma alışkanlıkları zamanla oluşur ve onları kırmak da zaman alır. Kendinize küçük hedefler belirleyin ve bu hedeflere ulaştıkça kendinizi ödüllendirin. Eğer kaçınma davranışlarınız hayatınızı ciddi şekilde etkiliyorsa, bir ruh sağlığı profesyonelinden destek almak en doğru adım olacaktır. Unutmayın, yüzleşmek zor olsa da, özgürleşmenin yolu oradan geçer.