Kıdem nasıl hesaplanır?

Kıdeminizi Hesaplama Rehberi

Kıdem hesaplama konusu, özellikle iş hayatında sıkça karşımıza çıkan ve kafa karıştıran bir konu. Ama aslında mantığı basit. Temel olarak kıdem, bir iş yerinde çalıştığın toplam süreyi ifade eder. Ancak bu sürenin hesaplanmasında dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar var.

1. Temel Kıdem Hesaplaması: İlk İşe Giriş Tarihi

Kıdeminin başlangıç noktası, ilk işe giriş tarihindir. SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) kayıtlarında yer alan sigorta başlangıç tarihini baz alırsın. Bu tarih, senin o iş yerinde veya ilk kez sigortalı olduğun tarihten itibaren çalışmaya başladığın anlamına gelir.

Örneğin, 15 Mart 2018’de ilk kez sigortalı olarak bir işe başladın. O günden itibaren çalışmaya devam ettiğin sürece, bu tarih senin kıdeminin başlangıcıdır. İki farklı iş yerinde çalışmış olsan bile, eğer sigortalı çalıştıysan ilk sigorta başlangıç tarihin temel alınır. Ancak, ilk işe giriş tarihinden sonra ara verdiysen veya farklı statülerde çalıştıysan, bu durum kıdemi nasıl etkiler, birazdan değineceğiz.

Pratik İpucu: SGK hizmet dökümünü e-Devlet üzerinden kolayca alabilirsin. Bu dökümde sigorta başlangıç tarihin ve toplam sigortalı çalışma süren net bir şekilde görünür. Bu belge, kıdem hesaplamanın en temel ve resmi dayanağıdır.

1. Kıdemi Etkileyen Faktörler: Ara, Tekrarlayan Çalışmalar ve Farklı Statüler

Kıdem hesaplamasında en çok yanılgıya düşülen nokta, aradaki çalışma sürelerinin nasıl değerlendirildiği. Genel kural şudur: Aradaki kesintiler veya farklı statüler, genel kıdem süresini doğrudan sıfırlamaz.

Deneyimlerime göre, şu durumlar kıdemini etkileyebilir:

• Sigortasız Çalışma Süreleri: Eğer bir süre sigortasız çalıştıysan, o süre kıdemine dahil edilmez. Kıdem, sigortalı olarak geçirilen süreyi ifade eder.
• Kesintisiz Sigortalılık: Eğer farklı iş yerlerinde çalışırken sigortan hiç kesintiye uğramadıysa, bu süreler birleştirilerek toplam kıdemin hesaplanır. Örneğin, A şirketinde 2 yıl çalışıp sonra B şirketine geçtiysen ve sigortan devam ettiyse, bu 2 yıl kıdemine eklenir.
• İşten Çıkış ve Tekrar İşe Giriş: Bir işten ayrılıp aynı veya farklı bir iş yerine belirli bir süre sonra tekrar girersen, bu ara süre kıdemini etkileyebilir. Ancak, eğer işten çıkışın haklı bir nedene dayanıyorsa ve daha sonra aynı iş yerine dönüp haklarını kullanabiliyorsan (örneğin fesih sonrası aynı iş yerine dönmek gibi özel durumlar hariç), genellikle ara verilen süreler toplam kıdeme yansımaz ama yeni bir başlangıç gibi de düşünülmez. Önemli olan, sigortalı olarak geçen toplam sürenin toplamıdır.
• Farklı Sigorta Kolları: Örneğin, emeklilik için farklı sigorta kollarına tabi çalışmış olsan bile (SSK, BAĞ-KUR gibi), bu süreler genel olarak kıdem hesaplamasında (iş güvencesi, ihbar süresi gibi haklar için) dikkate alınır. Ancak emeklilik yaşı ve gün sayısı hesaplamaları farklıdır.

Örnek: 2015-2018 arası A şirketinde çalıştın (sigortalı). Sonra 1 yıl ara verdin (sigortasız). 2019’da B şirketinde işe başladın ve hala çalışıyorsun (sigortalı). Senin kıdemin, 2015’ten bu yana toplam sigortalı çalıştığın süredir. Aradaki 1 yıl sigortasız dönem, senin çalışma sürenin bir parçası olsa da, kıdemini hesaplarken o sigortasız dönemi hesaba katmayız.

1. Kıdem Tazminatı Hesaplaması: Farklı Bir Kavram

Kıdem hesaplaması ile kıdem tazminatı hesaplaması arasında fark vardır. Kıdem tazminatı, belirli şartlar altında işten ayrıldığında aldığın bir ücrettir ve hesaplanırken şu unsurlar devreye girer:

• Brüt Maaş: Tazminat, genellikle işten ayrıldığın tarihteki brüt maaşın üzerinden hesaplanır.
• Çalışılan Yıl Sayısı: Her tam yıl için bir maaş tutarı olarak ödenir. Kısmi yıllar da orantılı olarak hesaplanır.
• Kıdem Süresi: Burada da sigortalı olarak çalıştığın süren önemlidir. Yani, ilk işe giriş tarihinden itibaren kesintisiz veya aralıklı toplam sigortalı çalışma süren dikkate alınır.
• AGİ ve Ek Ödemeler: Maaşın içerisindeki AGİ (Asgari Geçim İndirimi) ve diğer yan haklar (yol, yemek gibi) genellikle brüt maaşa dahil edilmezken, bazı Yargıtay kararlarına göre yol ve yemek ücreti gibi süreklilik arz eden ödemeler de tazminat hesabına dahil edilebilir. Bu durum, çalışılan şirketin politikasına ve iş sözleşmene göre değişiklik gösterebilir.

Önemli Not: Kıdem tazminatı alabilmek için belirli şartları taşıman gerekir. Bunlar; askere gitmek, emeklilik hakkını kazanmak, evlenmek, emeklilik yaşına gelmek (ancak belirli bir süre çalışmış olmak şartıyla) gibi haklı sebeplerdir. Ayrıca, işverenin hatalı davranışları (mobbing, hakaret vb.) veya iş kazası gibi durumlarda da kıdem tazminatı hakkı doğabilir.

1. Kıdem Hesaplamasında Dikkat Edilmesi Gereken Diğer Detaylar

Kıdem hesaplamasını etkileyebilecek bazı özel durumlar ve detaylar da mevcut:

• Ücretsiz İzinler: Eğer işverenle anlaşarak ücretsiz izin kullanırsan, bu süre kıdeminden sayılmaz.
• Hastalık İzinleri: SGK tarafından karşılanan raporlu günlerin (yani maaşının SGK’dan yattığı günler) kıdeminden sayılması gerekir. Ancak, işveren tarafından ödenen ve SGK tarafından karşılanmayan uzun süreli raporlar, sözleşmene göre farklılık gösterebilir.
• Resmi Tatil ve Bayram Günleri: Çalışmadığın resmi tatil ve bayram günleri, çalışma sürenin bir parçası olduğu için kıdemine dahildir.
• Yıllık İzinler: Kullandığın yıllık izin süreleri de çalışma sürendendir ve kıdemini etkilemez.

Deneyimlerime göre, en sağlıklı yol her zaman iş sözleşmeni dikkatlice okumak ve SGK kayıtlarını takip etmektir. Eğer karmaşık bir durumun olduğunu düşünüyorsan, bir iş hukuku avukatından veya sendikadan destek alman en doğrusudur. Unutma, kendi haklarını bilmek, iş hayatında sana büyük avantaj sağlar.