Mazi mi mâzi mi?

"Mazi mi Mâzi mi?" Sorunsalı: Dilbilgisi ve Kullanımının Derinlikleri

Türkçede sıkça karşılaştığımız "mazi" ve "mâzi" yazımındaki kafa karışıklığı, aslında kelimenin kökenine ve dilimizdeki kullanımına dayanıyor. Bu ikilem, özellikle edebi metinlerde ve eski kaynaklarda karşımıza çıkarak okuyucuda bir belirsizlik yaratabiliyor.

Kelimenin aslı Arapça'da "geçmiş" anlamına gelen "ماضي" (māḍī) kelimesidir. Bu kelimedeki "â" harfinin uzatılması, Türkçeye geçerken bazen "â" olarak, bazen de tek "a" olarak yansımıştır. Dilbilimciler ve hocalarımızın deneyimlerine göre, Osmanlıca'dan günümüze aktarılan birçok kelimede bu tür hece uzatmaları ve yazım farklılıkları görülebilir. Örneğin, "kadim" kelimesindeki "â" harfi de benzer bir durum sergiler.

Bugünkü modern Türkçede, Türk Dil Kurumu (TDK) tarafından kabul edilen ve genel kullanımdaki yazım "mazi" şeklindedir. Bu, dilimizin sadeleşme ve güncel kullanım prensiplerine uygun olarak benimsenmiştir. Yani, bir metinde "mazi" kelimesini gördüğünüzde, doğru ve kabul görmüş bir yazımla karşı karşıyasınız demektir.

Peki, "mâzi" yazımı neden hala karşımıza çıkıyor ve ne zaman kullanılıyor? Deneyimlerime göre, "mâzi" yazımı genellikle şu durumlarda karşımıza çıkar:

• Eski Kaynaklar ve Edebi Metinler: Osmanlıca'dan çevrilen eserlerde, eski şiirlerde veya divan edebiyatı örneklerinde "mâzi" yazımıyla karşılaşmanız çok olasıdır. Bu, dönemin yazım kurallarına ve dil anlayışına uygun bir kullanımdır.
• Sanatsal ve Nostaljik Vurgu: Bazı yazarlar, özellikle nostaljik bir atmosfer yaratmak veya kelimeye sanatsal bir boyut katmak istediklerinde "mâzi" yazımını tercih edebilirler. Bu, bilinçli bir tercih olup, okuyucuda farklı bir çağrışım uyandırmayı hedefler. Örneğin, eski bir şarkının sözlerinde veya bir romanın atmosferini kurarken bu yazım kullanılabilir.
• Kişisel Yazım Tercihleri: Nadiren de olsa, bazı kişiler kendilerine özgü bir yazım tarzı benimseyerek "mâzi"yi kullanabilirler. Ancak bu, genel kabul görmüş bir kural değildir.

Bu durum, Türkçenin canlılığının ve zaman içinde geçirdiği değişimlerin bir göstergesidir. Bir kelimenin farklı yazımlarla karşımıza çıkması, dilin zenginliğine işaret eder. Önemli olan, hangi bağlamda hangi yazımın kullanıldığını anlamak ve buna göre metni yorumlamaktır.

Eğer siz de kendi yazılarınızda bu kelimeyi kullanırken kararsız kalıyorsanız, genel kabul görmüş ve en güvenli yol "mazi" yazımını tercih etmektir. Ancak edebi bir metin oluşturuyor ve bilinçli bir şekilde eski bir üslubu yansıtmak istiyorsanız, "mâzi" yazımını da kullanabilirsiniz. Bu durumda, okurlarınızın bu tercihinizi anlaması için metnin genel tonu ve bağlamı önemlidir.

Özetle, "mazi" modern Türkçede doğru ve yaygın kullanımdır. "Mâzi" ise daha çok eski kaynaklarda, sanatsal tercihlerde veya nostaljik vurgu yapmak amacıyla karşımıza çıkar. Bu ayrımı bilmek, hem okuduğunuz metinleri daha iyi anlamanıza yardımcı olur hem de kendi yazılarınızda bilinçli tercihler yapmanızı sağlar.