Parşömen kağıdı hangi uygarlığa aittir?
Parşömen Kağıdının Kökeni: Bilmediğin Bir Hikaye
Parşömen kağıdı deyince aklına ne geliyor? Belki eski kitaplar, belki gizemli haritalar. Ama bu büyülü malzemenin kökeni, sandığından çok daha ilginç. Deneyimlerime göre, parşömen dediğimiz şey aslında bir uygarlığın zekasının ve zorunluluğunun bir ürünü.
Kağıt Krizinin Ardındaki Zeka: Bergama Krallığı
Her şey MÖ
- yüzyılda, bugünkü Türkiye'nin batısında yer alan Bergama Krallığı'nda başladı. O dönemde Mısır, papirüs üretiminde tekeldi. Papirüs, Nil Nehri'nin kıyısında yetişen bir bitkiydi ve yazılı materyal için olmazsa olmazdı. Ancak dönemin Mısır Kralı Ptolemaios, rakibi Bergama Kralı Eumenes'e papirüs ihracatını yasakladı. Neden mi? Çünkü Eumenes, İskenderiye Kütüphanesi'ni gölgede bırakacak devasa bir kütüphane kuruyordu ve bu, Mısır için büyük bir tehditti.
Bu ambargo, Bergama'yı çılgına çevirdi. Ancak tam da bu kriz, insanlığın en parlak fikirlerinden birine yol açtı. Bergamalılar, hayvan derilerini kullanarak yeni bir yazı malzemesi üretmenin yollarını aradılar. Özellikle koyun, keçi ve dana derileri üzerinde yoğunlaştılar.
Nasıl Yapılıyordu Bu Sihir?
İşlem hiç de kolay değildi. Deriler, önce bir güzel temizleniyor, tüylerinden arındırılıyordu. Sonra kireçli suya yatırılarak yumuşatılıyor, ardından gerdirilip inceltiliyordu. Bu inceltme işlemi, derinin pürüzsüz ve yazıya elverişli bir hale gelmesini sağlıyordu. Son olarak da özel bir taşla tekrar kazınarak cilalanıyordu. Bu zahmetli süreç sonucunda elde edilen malzeme, papirüsten çok daha dayanıklı, esnek ve uzun ömürlüydü. Hatta üzerine defalarca yazı yazılıp silinebiliyordu.
Adını Nereden Alıyor?
İşte burası çok önemli: "Parşömen" kelimesi, doğrudan bu hikayenin merkezindeki şehirden geliyor: Pergamum (bugünkü Bergama). Yani parşömen, adını köken aldığı uygarlıktan alıyor. Bu, tarihin en güzel tesadüflerinden biri olsa gerek.
Parşömenin Mirası ve Günümüzdeki Yeri
Parşömen, Orta Çağ boyunca Avrupa'da binlerce yıl boyunca temel yazı malzemesi olarak kullanıldı. El yazması kitaplar, resmi belgeler, dini metinler... Hepsi parşömen üzerinde hayat buldu. Hatta bazı tarihi belgeler o kadar iyi korunmuş ki, günümüzde bile okunabiliyor.
Peki sen ne yapabilirsin? Eğer elinde eski bir belge varsa, belki de parşömenle karşı karşıyasındır. Eğer tarihi dokulara meraklıysan, parşömen yapımını araştırabilirsin. Hatta günümüzdeki bazı el sanatları ve kitap ciltleme tekniklerinde hala parşömenin prensiplerinden yararlanılıyor. Bir zamanlar bir uygarlığın hayatta kalma mücadelesi, bugün hala bize ilham veriyor.