Türkler ile Bizans arasında yapılan ilk savaş Dandanakan Savaşı mıdır?

Tarih, karmaşık ilişkileri ve olayları barındıran devasa bir bilmeceler bütünüdür. Özellikle Türk ve Bizans medeniyetlerinin yüzyıllar süren etkileşimi, sayısız savaşa, anlaşmaya ve kültürel alışverişe sahne olmuştur. Ancak bu derin ilişkinin başlangıcına dair, "Türkler ile Bizans arasında yapılan ilk savaş Dandanakan Savaşı mıdır?" sorusu sıkça akıllara gelmektedir. Bu yazımızda, bu tarihi yanılgıyı gidermeye ve gerçekleri kronolojik bir yaklaşımla ele almaya çalışacağız.

Dandanakan Savaşı ve Gerçek Konumu

Öncelikle belirtmek gerekir ki, Dandanakan Savaşı, Türkler ile Bizans İmparatorluğu arasında gerçekleşen bir savaş değildir. Dandanakan Savaşı (1040), Selçuklular ile Gazneliler arasında cereyan eden ve Selçukluların kesin zaferiyle sonuçlanan, onların Maveraünnehir ve Horasan'da kalıcı olarak yerleşmesini sağlayan, hatta devletleşme süreçlerini hızlandıran çok önemli bir muharebedir. Bu savaşın Bizans ile hiçbir doğrudan bağlantısı bulunmamaktadır. Dolayısıyla, Dandanakan Savaşı'nın Türk-Bizans ilişkilerinin başlangıcı veya ilk savaşı olduğu yönündeki algı tamamen yanlıştır.

Bu yanılgının temelinde, genelde Türklerin Anadolu'ya giriş sürecinde Bizans ile yaşadığı çatışmaların başlangıcını doğru konumlandıramama yatar. Dandanakan, Türk tarihinde bir dönüm noktası olsa da, bu dönüm noktası Bizans ile değil, kendilerinden önceki büyük Türk devleti Gazneliler ile olan hesaplaşmalarının sonucudur. Selçuklular bu zaferle Horasan'a hakim olmuş ve batıya doğru ilerleyişlerinin önünü açmışlardır. Bu ilerleyiş, zamanla onları Bizans sınırlarına taşıyacaktır, ancak Dandanakan bu karşılaşmanın kendisi değildir.

Türklerin Bizans ile İlk Temasları ve Çatışmaları

Türklerin Bizans ile ilk temasları, Dandanakan Savaşı'ndan çok daha eskilere dayanır. Hunlar, Avarlar, Bulgarlar, Peçenekler, Uzlar gibi çeşitli Türk toplulukları, Bizans İmparatorluğu'nun kuruluşundan itibaren farklı zamanlarda Bizans sınırlarına kadar gelmiş ve hatta Bizans topraklarında yaşamışlardır. Bu etkileşimler sadece savaşlarla sınırlı kalmamış, diplomatik ilişkiler, ticaret ve kültürel alışverişleri de içermiştir.

• Hunlar: Attila önderliğindeki Hunlar, 5. yüzyılda Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu ile yoğun temaslarda bulunmuş, akınlar düzenlemiş ve Bizans'ı vergiye bağlamışlardır. Bu, Bizans'ın Türklerle yaşadığı ilk büyük ölçekli ve yıkıcı etkileşimlerden biridir.
• Avarlar: 6. ve 7. yüzyıllarda Balkanlar'da etkili olan Avarlar, Bizans ile defalarca karşı karşıya gelmiş, hatta İstanbul'u kuşatmışlardır.
• Bulgarlar: Aslen Türk kökenli olan Bulgarlar, Bizans İmparatorluğu ile yüzyıllar süren savaşlar yapmış, kendi devletlerini kurmuş ve Bizans'ın en büyük rakiplerinden biri haline gelmişlerdir.
• Peçenekler ve Uzlar: 11. yüzyılda, Selçuklular Anadolu'ya gelmeden önce dahi, Peçenekler ve Uzlar gibi diğer Türk boyları Bizans topraklarına akınlar düzenlemiş, hatta Bizans ordusunda paralı asker olarak görev almışlardır. Malazgirt Savaşı'nda Bizans ordusundaki Peçenek ve Uz birliklerinin saf değiştirmesi, bu uzun süreli etkileşimin çarpıcı bir örneğidir.

Dolayısıyla, Türklerin Bizans ile olan ilk çatışmaları, Selçukluların Anadolu'ya gelişiyle değil, çok daha önceki dönemlerde, farklı Türk toplulukları aracılığıyla başlamıştır.

Malazgirt Savaşı: Türk-Bizans İlişkilerinde Dönüm Noktası

Türkler ile Bizans arasındaki ilişkilerin seyrini kökünden değiştiren, Selçukluların Bizans ile yaptığı en önemli savaş ise Malazgirt Savaşı (1071)'dır. Bu savaş, Dandanakan'dan 31 yıl sonra gerçekleşmiş ve Anadolu'nun kapılarını Türklere açan, Bizans'ın Anadolu'daki egemenliğini zayıflatan ve Türklerin bölgedeki varlığını kalıcı kılan bir dönüm noktası olmuştur.

Malazgirt, Selçuklu Sultanı Alparslan ile Bizans İmparatoru Romen Diyojen arasında gerçekleşmiştir. Bu savaşın sonucunda Bizans ordusu ağır bir yenilgiye uğramış, İmparator Romen Diyojen esir düşmüştür. Malazgirt, Türklerin Anadolu'ya yerleşme sürecini hızlandırmış ve daha sonra Anadolu Selçuklu Devleti'nin kurulmasına zemin hazırlamıştır. Bu açıdan bakıldığında, Malazgirt Savaşı, Türk-Bizans ilişkilerinin en belirleyici çatışmalarından biri olarak kabul edilmelidir, ancak ilk çatışma kesinlikle değildir.

Sonuç olarak, "Türkler ile Bizans arasında yapılan ilk savaş Dandanakan Savaşı mıdır?" sorusunun cevabı kesinlikle hayırdır. Dandanakan, Selçukluların Gaznelilere karşı kazandığı ve kendi tarihlerinde önemli bir yer tutan bir zaferdir. Türkler ve Bizans arasındaki ilk çatışmalar, çok daha eski tarihlerde, Hunlar, Avarlar, Bulgarlar gibi farklı Türk toplulukları aracılığıyla başlamıştır. Malazgirt ise, Selçukluların Bizans ile yaptığı ve Anadolu'nun kaderini değiştiren en önemli savaştır. Tarihi olayları doğru bağlamda değerlendirmek, geçmişi daha iyi anlamamıza ve günümüzdeki algıları daha sağlam temellere oturtmamıza yardımcı olacaktır.